Selimiye Camii

10 yıldır eşimin memleketi olan Edirne'ye defalarca gitmeme rağmen Selimiye Camii'ne bir kaç gitmiş ve detaylı bir şekilde gezememiştim. Mayıs ayında Edirne'ye gittiğimizde bu sefer Selimiye Camii'ne ziyaret ettik ve camiyi, arastayı ve günümüzde müze olarak kullanılan Dar'ül Kurra Medresesi'ni gezdik.

  

Mimar Sinan'ın Ustalık Eseri Selimiye, Osmanlı İmparatorluğu'na uzun yıllar başkentlik yapan Edirne'nin simgesidir. Selimiye Camii, boyutları, teknik mükemmeliği ve estetik özellikleriyle Osmanlı sanatının ve dünya mimarlık tarihinin anıtsal eseridir.

Osmanlı Padişahı II. Selim zamanında Mimar Sinan tarafından 1569-1575 yılları arasında inşa edilmiştir. Yapı, Osmanlı klasik üslubunun en yetkin örneğidir. Cami ile iki medreseden oluşan külliye, 190x130 metre boyutlarında avlu içinde yer alır. Bahçenin güney batısında yer alan Arasta ve Sıbyan Mektebini III. Murad Döneminde Mimar Davut Ağa yapmıştır.

Selimiye, Osmanlı mimarının ve kubbeli yapı geleneğinin zirve noktasını simgeler. 45x36 metre boyutlarındaki cami ana mekanını, 8 ayak üzerinde taşınan 31,30 metre çapındaki kubbe örter. Yapıya bitişik olarak inşa edilen, üçer şerefeli 70,80 metre yüksekliğindeki dört minarede revaklı avlu tarafındakilerin şerefelerine ayrı yollardan çıkılır. 18 kubbeli revaklı avlı ortasında mermer şadırvan bulunur.

Mimariyle uyumlu iç mekan süslemeleri özel nitelik taşır. Mermer minberi ve mihrabı, klasik dönemin önemli örneklerindendir. Mihrab duvarı ve hünkar mahfilini süsleyen çiniler zengin desenleri, renk uyumu ve teknik mükemmelliğiyle İznik çini üretiminin en iyi örnekleri arasında yer alır. Caminin ortasında rivayetlere konu olan ters lale motifinin yer aldığı sütunun da aralarında bulunduğu 12 mermer ayak üzerine oturan müezzin mahfilinin ahşap bölümleri kalemişi tekniğinde bitkisel motiflerle bezenmiştir. Caminin kıble tarafının iki yanında simetrik olarak, Dar'ül Hadis ve Dar'ül Kurra medreseleri bulunur. Dar'ül Hadis Medresesi, Türk İslam Eserleri Müzesi; Dar'ül Kurra Medresesi de Vakıf Eserleri Müzesi olarak hizmet vermektedir. Ayrıca dış avlu duvarının kuzey köşesinde Yitik Taşı yer almaktadır. insanlar bir eşya bulduklarında kayıp eşyayı sahiplerine ulaştırmak için yitik taşına bırakırlardı.

2000'de UNESCO tarafından Dünya Mirası Geçici Listesi'ne dahil edilen Selimiye Camii ve Külliyesi, 2011'de ise Dünya Mirası olarak tescil edilmiştir.

  

Selimiye Camii için Edirne'nin seçilmesinin nedeni ve "Ters Lale" motifi wikipedia sayfasında şu şekilde anlatılmıştır: Sultan’ın caminin yapılacağı şehir olarak neden Edirne'yi seçtiği kesin olarak bilinmemektedir. Evliya Çelebi Seyahatname adlı eserinde padişahın rüyasında İslam peygamberi Muhammed'i gördüğünü ve onun kendisinden Kıbrıs'ın fethi anısına bir cami yaptırmasını istediğini yazmıştır. Ancak caminin yapımına başlanmasından üç yıl sonra 1571'de fethedildiği bilindiğinden bu iddianın doğruluk payı olamaz. Bu konudaki daha gerçekçi yorumlarda ise o dönemde İstanbul'da yeni bir büyük camiye ihtiyaç duyulmadığı, Edirne'nin Rumeli'deki Osmanlı egemenliğinin merkezi konumunda olduğu ve Selim'in gençlik yıllarından beri şehre ayrı sevgi beslediğine dikkat çekilir. “Ters Lale” motifi: Caminin müezzin mahfilinin mermer ayaklarından birinin altında ters bir lale motifi bulunmaktadır. Rivayete göre, caminin yapılacağı arsa üzerinde bir lale bahçesi bulunmaktaydı. Bu arsanın sahibi, başlarda arsasının satılmasını istememiştir. En sonunda, Mimar Sinan'dan camide bir lale motifi olmasını isteyerek arsasını satmıştır. Mimar Sinan da lale motifini ters olarak yapmıştır. Lale motifi bu arsada bir lale bahçesi olduğunu, ters olması ise sahibinin tersliğini temsil etmektedir.

Dar'ül Kurra Medresesi, Selimiye Külliyesi'nin bir parçası olarak Mimar Sinan tarafından 1569-1575 yılları arasında inşa edilmiştir. Öğrencilerine yüksek seviyede Kuran-ı Kerim ve Arapça eğitimi sunan bir eğitim kurumudur. Devlete nitelikli hafız, imam-hatip gibi din adamı yetiştirme amacıyla açılan okul, Osmanlı Devleti'nin son dönemine kadar bu işlevini sürdürmüştür. Dar'ül Kurra Medresesi Osmanlı Devleti'nin eğitim anlayışısın sergileyen Edirne'deki onlarca medreseden, özgün yapısı korunarak ayakta kalan önemli bir örneği temsil etmektedir.

Osmanlı eğitim sisteminde, Dar'ül Kurralara sıbyan mektebi mezunları arasından öğrenci alınırdı. Selimiye Dar'ül Kurrası'nın 10 odasında birer öğrenci kalırdı. Burada kalan öğrenciler, "Muid" denilen öğretmen yardımcılarının denetim ve rehberliğinde odalarında ders çalışırlardı. Öğrenciler ders dışındaki zamanlarda günlük işleri ile uğraşır, ebru, hüsn-ü hat (güzel yazı) gibi sanat dallarıyla meşgul olurlardı. Hepsinin eğitim masrafları Sultan II. Selim Vakfı tarafından karşılanırdı. Özel ihtiyaçları için de öğrenci başına günlük iki akçe harçlık verilirdi. Son döneminde bir eğitim kurumu olma özelliğini kaybederek bakımsız duruma gelen Dar'ül Kurra Medresesi, dönemin Vakıflar Genel Müdürlüğü Yusuf BEYAZIT'ın talimatıyla Edirne Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından 2006 yılı sonunda başlayan ve 2007 yılı Mayıs ayında tamamlanan restorasyonla onarılmıştır. Geçmişte öğrencilerin kullandıkları odalar ve dershanesi çeşitli vakıf eserlerinin sergilendiği mekanlar olarak düzenlenmiş ve 1 Temmuz 2007 tarihinde Selimiye Vakıf Müzesi adıyla hizmete açılmıştır.

Selimiye Vakıf Müzesi, yüzyıllar öncesinden kalan vakıf eserlerinin bugüne ulaşmasını sağlayan bir kültür merkezi olmanın yanında, geçmişin eğitim anlayışını yansıtan canlandırmalarıyla eğitime olan katkısı devam etmektedir.

Vakıf Müzesi; Metal Eserleri, Hat Eserleri, Ahşap Eserler, Çini Eserler, Saatler, Öğrenci Odası ve Canlandırma Odası bölümleri yer almaktadır.

 

Edirne'ye gittiğinizde mutlaka Selimiye Camii'ne uğrayın. Hatta Edirne Büyük Sinagogu, Lozan Anıtı - Karaağaç, Sultan II. Beyazıt Külliyesi Sağlık Müzesi, Şükrü Paşa Anıtı ve Balkan Savaşı Müzesi yazılarında bahsettiğim yerleri de gezebilecek şekilde bir tur düzenleyebilirsiniz. Yazılarını yazmadığım Eski Camii, Ali Paşa Çarşısı, Üç Şerefeli Camii ve 5 Mayıs 2017 tarihinde açılmış olan Edirne Kent Müzesi'ni de gezebilirsiniz.

Selimiye Camii'nin konumuna aşağıdaki haritadan bakabilirsiniz.